Ogniomistrz Tolkien Christian Tolkien (1706–1791) w Garnizonie Gdańskim

Źródło: m.in Garnison Danzig (Facebook)

Na ilustracji gdański grenadier pod Zbrojownią (Wielkim Arsenałem)
M. Deisch, 1765

Christian Tolkien ("Tolckien"; 1706, Krzyżbork – 1791, Gdańsk), praprapradziadek J. R. R. Tolkiena był w Gdańsku żołnierzem miejscowego Garnizonu Miejskiego ("Siesige Stadt Garnisson"), członkiem Kompanii Artyleryjskiej. W 1771 (gdy Ch. Tolkien opisany jest w dokumencie APGd 300,31/109 jako "Feuerwercker") kompania ta miała następujące dowództwo:

Capitain (kapitan), Johann Gottfried Wittwerk
Lieutnant (porucznik), Johann Albert Rudnick
Fänrich (chorąży), Carl Gottfried Reiffke

W 1752, gdy w Peterszawie urodził się prapradziadek Profesora, Johann Benjamin Tolkien (zm. 1819 w Londynie) dowództwo składało się z:

Capitain (kapitan), Johann George Thom.
Lieutnant (porucznik), Jacob Bohnas
Fänrich (chorąży), Johann Stern

W 1790, w przededniu śmierci Christiana Tolkiena i w przededniu zajęcia Gdańska przez Prusy, dowódcami byli:

Capitain (kapitan), Magnus Skepsgardt
Pr. Lieutnant (pierwszy porucznik), Benjamin Friedrich Harder

Kompania Artylerii składała się ze 120 żołnierzy. Ich mundury opisane są następująco: "Blaue Röcke gekleidet mit rotten Rabatten, Kragen und Aermelauffschlaegen, und hatte paille Unterkleiden" – niebieskie fraki z czerwonymi rabatami i mankietami, paliowe (słomkowe) kamizelki i spodnie. Żołnierze Kompanii Artyleryjskiej mieszkali na Biskupiej Górce (dla nich parafią był kościół St Salvator w Petershagen/Peterszawie; dlatego tam chrzczono małych Tolkienów!), a na Starym Mieście głównie przy kościele św. Bartłomieja (ulice Böttchergasse, Schüsseldamm, An der Seyen), gdzie znajdowało się także miejsce zborne straży obywatelskiej (Błękitny Regiment kompanii obywatelskiej Szerokiego Kwartału); w tych oddziałach porucznikiem był w latach 70.-90. XVIII wieku młodszy brat Christiana, obywatel i mistrz kuśnierski, Michael Tolkien, 1708–1795). Na cmentarzu św. Bartłomieja pochowano zaś zięcia Christiana Tolkiena, artylerzystę i stolarza Johanna Carla Bergmanna, oraz jego żonę Eleonorę Renatę, siostrę Londyńskich Braci!

Artyleria Biskupiej Górki w 1759

W księgach parafialnych kościoła St Salvator w Peterszawie znajduję wiele śladów żołnierzy Garnizonu Gdańsk, szczególnie ich śluby. Oto na przykład od 1777 notuje się tam grenadierów, muszkieterów, artylerzystów, kawalerzystów i doboszy z kompanii takich znanych postaci jak major Constantin Dionysius von Bonhorst (Guarnison), major Friedrich Gustav Petersson (Guarnison) czy kapitan Carl Gottlieb Voigt (Leib-Compagnie) albo chorąży Gottfried Christian Ritter (Leib-Compagnie).

Nie znalazłem ogniomistrza Christiana Tolkiena w spisie obywateli z 1770 z prostej przyczyny. W spisie nie ujęto obiektów wojskowych. Christian jako Feuerwerker/ogniomistrz pracował zapewne przy Starej Zbrojowni w budynku zwanym Starą Apteką (było to laboratorium ogniomistrza; istnieje do dziś, będzie miał nową funkcję teatru kameralnego), a jego mieszkanie znajdowało się na tyłach tego budynku (cegła, którą posiadam, to fragment tego budynku). Adres tego miejsca to Hintergasse No. 120, co równa się Klein Schirrmachergasse No. 3 (SN 1967). W tym samym domku znajdował się jednocześnie Dom Cechu Kuśnierzy (tam zorganizowano m.in. ślub córki Michaela Tolkiena w 1777), a w XIX wieku antykwariat Christiana Tolkiena juniora. Możliwe też, że Johann (John) Benjamin Tolkien urodził się na Peterszawie w budynku garnizonu gdańskiego, np. przy Bramie Oruńskiej (Peterszawskiej).
Zwróćmy uwagę na opis ogniomistrza ze starego podręcznika arylerii. Ogniomistrz miał oprócz wojskowych, także cywilne zadania - tworzył miejskie fajerwerki:

Podręcznik artyleryjski z pocz. XIX wieku (polona.pl)

 Biskupia Górka, gdzie Christian Tolkien mieszkał zapewne przy Bastionie Ostroróg w jego czasach wyglądała zapewne tak, jak dziś Gradowa w Gdańsku. Pruska twierdza wygląda jak smajale w Bucklandzie, nieprawdaż?

Tak wyglądała Biskupia Górka w czasach Tolkienów (zdjęcie fortecy pruskiej na Gradowej)